Dzisiaj cały Kościół skupia się na adoracji Najświętszego Sakramentu, wystawionego w Grobie Pańskim. Wielka Sobota jest czasem ciszy i żałoby po śmierci i pochowaniu Jezusa Chrystusa. W skupieniu, medytacji, ciszy i poście oczekujemy na zmartwychwstanie Syna Bożego. Tradycyjnie w ten dzień nie sprawuje się Eucharystii oraz sakramentów, z wyjątkiem sakramentu pokuty i namaszczenia chorych. Komunię można zanosić tylko umierającym jako Wiatyk.
foto: jasnagora.com
W Polsce Wielka Sobota jest także dniem błogosławieństwa pokarmów na stół wielkanocny. Błogosławieństwa może dokonać lektor ustanowiony obrzędem, akolita, diakon lub kapłan. Tradycyjnie pokarmy przynosi się w koszyczku, w którym znajdują się: chleb, który symbolizuje Chrystusa jako Chleb żywy i pokarm na życie wieczne; jajka, które są symbolem nowego życia, a dzieląc się nimi z bliskimi, dzielimy się jednocześnie radością z tego, że Zmartwychwstały jest pośród nas; mięso, wędliny i inne pokarmy, które mają przypominać nam o Wieczerzy Paschalnej, jaką Jezus spożył ze swoimi uczniami. Błogosławi się także sól, która ma chronić nas od zepsucia.
Wielka Sobota kończy się po zapadnięciu zmroku. Odprawiana jest później Msza Wigilii Paschalnej, należy jednak ona już do obchodów Niedzieli Wielkanocnej. Przed rozpoczęciem Wiglii Paschalnej należy zakończyć adorację Najświętszego Sakramentu przy Grobie Pańskim.
Wieczorna lub nocna Wigilia Paschalna jest główną celebracją Triduum Paschalnego, a nawet główną celebracją w całym roku liturgicznym. Liturgia tego dnia jest niezywkle rozbudowana, piękna i pełna symboli. Przekazuje nam prawdę o Nowym Życiu, opowiada o największym cudzie i wydarzeniu nie tylko w historii chrześcijaństwa, ale też całego świata.
Początkowo, długo trwały spory dotyczące daty obchodzenia Wielkanocy. Zastanawiano się nad wybraniem jednej daty, wzorując sie na Kościołach w Azji, jednak wtedy święta wypadać mogłyby poza niedzielą. Sobór w Nicei ostatecznie ustanowił, że Wielkanoc chrześcijanie będą świętować w niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca, czyli między 22 III a 25 IV. Tak pozostało do dzisiaj.
Sprawowanie Wigilii Paschalnej ma dalekie korzenie. Pierwsze wzmianki o celebracji tego wydarzenia można znaleźć już od 150 roku (Epistula Apostolorum). Rozpoczynała się ona w nocy i była bardzo długą, wielogodzinną celebracją. Na początku rozpalano ognisko i czytano lekcje z Pisma Świętego, opowiadające o wyjściu z niewoli, chrzcie świętym i przymierzu z Bogiem. Poszczególne lekcje przeplatane były psalmami. Następnie biskup udzielał sakramentu chrztu i bierzmowania dorosłym katechumenom. Ci zaś po raz pierwszy w życiu przystępowali do Eucharystii. Od V w. liturgia Wigilii Paschalnej skracała się, a w XIII w. celebrowano ją w Wielką Sobotę rano, co było zupełnie sprzeczne z sensem tej celebracji. Dopiero papież Pius XII dekretem De sollemni vigilia restauranda z 9 lutego 1951 roku zreformował przebieg tej liturgii, ustalając czas jej rozpoczęcia po zmroku. W 1955 r. zreformowano obrzędy całego Wielkiego Tygodnia. Wtedy to Wigilia Paschalna nabrała właściwego, centralnego miejsca w liturgii i życiu chrześcijan.
Współczesna liturgia Wigilii Paschalnej składa się z:
- Liturgii Światła,
- Liturgii Słowa Bożego,
- Liturgii Chrzcielnej,
- Liturgii Eucharystycznej,
- Procesji rezurekcyjnej.
Wigilia Paschalna powinna się rozpocząć po zmroku, a zakończyć przed świtem w Niedzielę Wielkanocą. Celebrację rozpoczyna sie przy zgaszonym świetle, co podkreśla wymowę Wigilii jako nocnego czuwania, a także symbolu światła Chrystusa Zmartwychwstałego, który ma oświelić nasze serca. W prezbiterium zaś stawia sie figurę Chrystusa Zmartwychwstałego, figurę ciała Jezusa w grobie zakrywa sie białym płótnem. Krzyż procesyjny zostaje przyozdobiony czerwoną stułą, a liturgię odprawia się w białych szatach liturgicznych.
foto: gosc.wroclaw.pl
Pierwsza część liturgii Wigilii Paschalnej to Liturgia Światła. Rozpoczyna się ona po zmroku, na zewnatrz kościoła, gdzie rozpala się ognisko, z którego ogień się święci. Następnie przyozdabia się paschał granami, kreśli się na nim znak krzyża, cyfry bieżącego roku oraz greckie litery Α (Alfa) i Ω (Omega) - początek i koniec. Paschał odpala się od poświęconego ognia. Kapałn lub diakon wnosi procesyjnie paschał do kościoła, zatrzymując się na trzech stacjach. Procesja ta odbywa się w ciemności, a wierni odpalają od paschału świece, które przynieśli ze sobą na znak przyjęcia światła zbawienia, które przynosi Chrystus. Po trzeciej stacji zapalają się światła w kościele, a paschał zostaje umieszczony przy ołtarzu. Następuje bardzo podniosła i uroczysta chwila - kapłan lub diakon wykona hym Exsultet. Jest to uroczyste orędzie wielkanocne, którego początki sięgają IV w. Zawiera sie w nim cała symbolika paschału, Wigilii Paschalnej oraz tajemnicy zmartwychwstania.
Liturgia Słowa w ten dzień jest wyjątkowo obfita. Przewiduje sie bowiem do dziewięciu czytań: 7 ze Starego Testamentu i dwa z Nowego Testametnu - Epistołę i Ewangelię. Można zmniejszyć ilosc czytań, jednak nie wolno pominąć czytania z Księgi Wyjścia, Epistoły i Ewangelii. Po każdym czytaniu jest psalm, po kórym jest jeszcze modlitwa celebransa.
W trackie Liturgii Słowa ponownie od Wielkiego Czwartku zaśpiewany zostanie hymn Gloria, w czasie którego biją wszystkie dzwony. Po hymnie do liturgii wracają już owe dzwonki, a w kościołach znów zabrzmi dzwięk organów. Po odczytaniu epistoły po raz pierwszy od czasu Wielkiego Postu pojawi się aklamacja Alleluja. Po odczytaniu Ewangelii wierni wysłuchają homilii.
Po homilii kapłan wprowadza w kolejną część liturgii Wigilii Paschalnej - Liturgii Chrzcielnej. W czasie śpiewu Litanii do Wszystkich Świętych rusza procesja do chrzcielnicy. Tam natępuje poświęcenie wody w formie uroczystej prefacji. Kapłan zanurza przyniesiony w procesji paschał w wodzie, co podkreśla że przez chrzest zanurzamy się wraz z Jezusem do zmartwychwstania. W tym momencie, jeśli są katechumeni, przystępują oni do sakramentu chrztu. Jeśli nie ma żadnych dorosłych katechumenów przystepuje sie teraz do odnowienia przyrzeczeń chrzcielnych, po odnowieniu kapłan kropi wiernych wodą święconą.
foto: liturgiczny.pl
Liturgia Eucharystyczna Wigilii Paschalnej przebiega tak jak podczas Mszy świętej. Zaleca się zastosować wtedy I Modlitwę Eucharystyczną czyli Kanon Rzymski. Ciekawa jest prefacja liturgii Wigilii Paschalnej, która oddaje teologię nocy zmartwychwstania Chrystusa. W dzisiejszym dniu wieni mogą otrzymać Komunię św. pod dwiemia postaciami.
Ostatnią częścią celbracji liturgii Wigilii Paschalnej jest procesja rezurekcyjna (łac. ressurectio - zmartwychwstanie). Jest ona uroczystym ogłoszeniem zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią i szatanem oraz osobistym, a zarazem wspólnotowym świadectwem wiary.
Procesję rezurekcyjną można dziś opuścić i może ona odbyć się rano. Wówczas Wigilia Paschalna kończy się rozesłaniem, tak jak podczas Mszy św., z dodaną na końcu aklamacja Alleluja.
Ranna procesja rezurekcyjna powinna odbyć się przed pierwszą Mszą. Wtedy w czasie tej Mszy opuszcza się śpiewa na wejście, pozdrowienie, akt pokuty i Kyrie.
Jeśli procesja odbywa się po Wigilii Paschalnej, opuszcza się pozdrowienie, błogosławieństwo oraz rozesłanie. Kapłani i służba liturgiczna udają się do Grobu Pańskiego, gdzie wystawia sie Najświętszy Sakrament i okadza go. Wyrusza procesja, na której czele idzie krzyż z czerwoną stułą oraz figura Chrystusa Zmartwychwstałego. W czasie procesji śpiewa się pieśni wielkanocne oraz dzwonią wszystkie dzwonki i biją dzwony.
Po powrocie do kościoła celebrans wystawia monstrancję na ołtarzu, okadza ją, a następnie błogosławi lud. Po schowaniu do tabernakulum można wykonać dziękczynne Te Deum lub antyfonę Raduj się nieba Królowo czy Wesel się Królowo miła.
Liturgia Wigilii Paschalnej jest wyjątkowym dniem, na którym celebruje się najważniejsze wydarzenie w dziejach świata. Jezus Chrystus pokonał śmierć, piekło i szatana. Całe to donośne wydarzenie oddaje tak bardzo bogata w symbole i trudna liturgia. Dlatego bardzo ważną rolę podczas całego Triduum Paschalnego pełni liturgiczna służba ołtarza, a szczególnie ceremoniarze, którzy powinni czuwać nad przebiegiem liturgii całego Triduum Paschalnego oraz dbać o wszystko co ważne podczas celebracji tych trzech świętych dni.
źródło: ministranci.archidiecezja.katowice.pl
MG