Niedawno Środą Popielcową rozpoczęliśmy kolejny okres roku liturgicznego - Wielki Post. Jest to okres pokuty, który ma przygotować nas na uroczyste święta Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa.

wielki post JEzus krzyz

 

W Środę Popielcową posypywaliśmy głowy popiołem na znak żałoby i pokuty. Zwyczaj ten w Kościele Katolickim istnieje od 1091 r., wtedy to też ustalono, by popiół używany w Środę Popielcową pochodził z palm poświęconych w poprzednim roku. W ten dzień obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych i post ścisły, który pozwala tylko na trzy posiłki w ciągu dnia, w tym jeden do syta.

Okres Wielkiego Postu rozpoczyna się w ową Środę Popielcową i trwa do rozpoczęcia Liturgii Mszy Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek. Przyjmuje się, że Wielki Post ma trwać 40 dni, jednak nie warto sztywno wiązać tego okresu z tą liczbą. Realna długość Wielkiego Postu to 46 dni. Wynika to z tego, że okres ten zawiera w sobie sześć niedziel, które nie są uznawane za dni pokutne. Stąd "dodatkowe" sześć dni Wielkiego Postu. Jednak liturgia niedziel Wielkiego Postu nie jest wyrana poza ducha tego okresu. Dlatego nie śpiewamy wtedy hymnu "Chwała na wysokości" oraz aklamacji "Alleluja", a kolorem tych dni jest fiolet. Dlaczego więc uznaje się, że Wielki Post powinien trwać równo 40 dni? Liczba tych dni ma być pamiątką czterdziestodniowego postu Chrystusa. kuszenie Pana Jezusa

Post przed Świętami Paschalnymi znany jest już od II wieku. Wtedy to poszczono dwa dni przed owymi Świętami. Na przestrzeni wieków zmieniała się forma postu, mającego na celu jak nalepsze przygotowanie wiernych do obchodów Wielkanocy. Bywało, że trwał on 40 godzin, cały dzień lub tydzień. W końcu wykształciła się obecna forma Wielkiego Postu. Przed Soborem Watykańskim II istniał również okres Przedpościa, który był jakby wprowadzeniem do okresu właściwego postu. O Przedpościu więcej dowiedziecie się z artykułu, który już kiedyś pojawił się na łamach naszego serwisu.

Wielki Post w duchu pokuty, skruchy i skupienia ma przygotować nas do Uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego. Jest on wyrazem smutku i umartwienia. Wynika to z rozłąki z Chrystusem: Czyż synowie Oblubieńca smucić się mogą, póki z nimi jest Oblubieniec? Aleć przyjdą dni, gdy będzie wzięty od nich Oblubieniec, a wtedy będą pościć (Mt 9, 15).

Warto zwrócić uwagę na to, że Wielki Post ma kilka charakterów. Jednym z nich jest charakter chrzcielny, który wiąże się z tym, że w tym okresie są przygotowywani do Chrztu katechumeni, którzy poprzez katechezy i skrutynia byli prowadzeni do przyjęcia tego sakramentu. Wielki Post można również podzielić na czas pokutny i czas pasyjny. Wiąże się z tym również podział pieśni liturgicznych na ten okres. W czasie pokuty uniżamy się i wyrażamy skruchę przed Panem, w celu zbliżenia się do niego. W pasyjnej części Wielkiego Postu bezpośrednio wspominamy Mękę Pana Jezusa.

W rozpoczętym niedawno nowym okresie liturgicznym mamy do czynienia z kilkoma chrakterystycznymi tylko dla tego okresu nabożeństwami. Są to nabożeństwa Drogi Krzyżowej oraz Gorzkich Żali. Droga Krzyżowa to nabożeństwo mające na celu upamiętnienie, adorację i symboliczne odtworzenie drogi, jaką Jezus pokonał z krzyżem na ramionach. Polega ono na medytacji nad 14 Stacjami Drogi Krzyżowej. Wymaga się do tego 14 krzyży, przy których postawione mogą być obrazy opisujące daną stację. Po odczytaniu kolejnych Stacji, do odpowiedniego krzyża podchodzi krucyferariusz w towarzystwie ceroferariuszy. Następuje wezwanie Kłaniamy Ci się, Panie Jezu Chryste, i błogosławimy Tobie; po którym uklęka się i odpowiada: Żeś przez Krzyż i Mękę swoją odkupił świat. Następnie w rozważaniu medytuje się daną stację Drogi Krzyżowej.
Gorzkie Żale to nabożeństwo charakterystyczne dla Polski. Odprawiane jest najczęściej przed Najświętszym Sakramentem. Nabożeństwo dzieli się na trzy części, w każdej jest wspominana inna część Męki Pańskiej. Tematy owych części najlepiej opisują Intencje, czytane na początku Gorzkich Żali:
⦁    W pierwszej części będziemy rozważali, co Pan Jezus wycierpiał od modlitwy w Ogrojcu, aż do niesłusznego przed sądem oskarżenia.
⦁    W drugiej części rozmyślania Męki Pańskiej będziemy rozważali, co Pan Jezus wycierpiał od niesłusznego przed sądem oskarżenia aż do okrutnego cierniem ukoronowania.
⦁    W tej ostatniej części będziemy rozważali, co Pan Jezus cierpiał od chwili ukoronowania aż do ciężkiego skonania na krzyżu.

Nabożeństwo Gorzkich Żali zawsze ma tę samą strukturę. Rozpoczyna się wystawieniem Najświęszego Sakramentu, po którym następuje odśpiewanie Pobudki, która jest taka sama w każdej części. Odczytuje się w następnej kolejności Intencję, która wprowadza w temat danej części, jej śpiewów oraz podkreśla w jakiej intencji są one śpiewane. Następnie wykonuje się zmienne w zależności od części Gorzkich Żali śpiewy: Hymn, Lament duszy nad cierpiacym Jezusem, Rozmowa duszy z Matką Bolesną, Któryś za nas cierpiał rany. Na koniec często pojawia się kazanie pasyjne, a wszystko wieńczy błogosławieństwo Najświętszym Sakramentem.

W okresie Wielkiego Postu następują też znaczne zmiany w liturgii tego okresu. Nie śpiewa się wtedy na Mszy św. hymnu Chwała na wysokości, uroczysta aklamacja Alleluja zastąpiona jest aklamacją Chwała Tobie, Królu wieków lub Chwała Tobie, Słowo Boże. Kolorem liturgicznym tego okresu jest fiolet. Zabronione jest także w tym czasie zdobienie świątyń kwiatami. Organy mają w Wielkim Poście służyć jedynie do podtrzymywania śpiewu, a także rzadko odzywają się dzwony. Wyjątkiem od tych zmian, jest IV niedziela Wielkiego Postu, zwana niedzielą Laetare czyli z łacińskiego Wesel się. W tę niedzielę kapłan przywdziewa ornat koloru różowego. W V niedzielę Wielkiego Postu wszystkie krzyże w światyni przysłania się fioletowym lub czarnym materiałem. Pozostają one zasłonięte do Adoracji Krzyża w Wielki Piątek.
Zmieniają się przepisy dotyczące wspomnień dowolnych i obowiązkowych. Obchodzi się je jako tzw. wspomnienia dodatkowe. Oznacza to że w Mszy św. można odmówić kolektę z przypadającego w danym dniu wspomnienia. Środa Popielcowa i niedziele Wielkiego Postu mają pierwszeństwo nawet przed uroczystościami. Jednak dni powszednie Wielkiego Postu maja pierwszeństwo jedynie przed wspomnieniami. Dlatego w przypadające w Wielkim Poście uroczystości (o ile nie wypadają one w niedziele Wielkiego Postu) św. Józefa i Zwiastowania Pańskiego śpiewa się hymn Chwała na wysokości.

 

Źródło: brewiarz.pl

Duszpasterstwo
Liturgicznej Służby Ołtarza
Diecezji Tarnowskiej
Bank Pekao SA w Tarnowie:
13 1240 1910 1111 0010 2349 9732